वा..क्या चोरी हय...

              अमेरिकेत राहायला आल्यापासून 'लाईफस्टाइल' मध्ये वाढलेली एक गोष्ट म्हणजे इंग्लिश मालिका आणि चित्रपट पाहणे! चित्रपट असो किंवा मालिका- या मंडळींनी कथा, संवाद, निर्मितीमूल्य यांचा इतका जास्त विचार केलेला असतो की भारतीय चित्रपट खूपच खुजे वाटायला लागतात. हिंदी-मराठी सास-बहु मालिकांचा इथे उल्लेख करणं म्हणजे मला अमेरिकन कार्यक्रमांचा अपमान वाटतो. असो. बरेच चित्रपट पाहताना सहज जाणवलं की ‘अरेच्या अमुक अमुक हिंदी चित्रपट याच सिनेमावरून ढापला होता की..’ आता हिंदी चित्रपट सृष्टीने संगीत, कथा चोरून चित्रपट बनवणं काही आपल्याला नवीन नाही, पण हा ब्लॉग लिहायचं कारण होतं काही चांगल्या चोऱ्यांबद्दल लिहिणं..हो..असेही काही हिंदी चित्रपट आहेत जे पाहून त्यांच्या उचलेगिरीला दाद द्यायची इच्छा झाली.

             सगळ्यात पहिला उल्लेख करेन तो चेंजिंग लेन्स (Chaging Lanes) आणि टॅक्सी नं. ९२११चा. बेन अफ्लेक आणि सॅम्युअल जॅक्सन यांची एका दिवसाची जुगलबंदी ही Chaging Lanesया चित्रपटाची कथा. आपल्यातल्या बऱ्याच जणांना हा चित्रपट फारसा माहीत नाही. पण सॅम्युअल जॅक्सनची फॅन असणारी काही मंडळी आहेत त्यांनी हा चित्रपट जरूर पाहावा. हिंदी चित्रपटाची कथा मुंबईच्या पार्श्वभूमीवर दाखवून लेखक-दिग्दर्शक मंडळींनी त्याला करेक्ट 'देसी' टच दिला आहे. सगळ्याच चांगल्या गाण्यांमध्ये विशेष उल्लेख 'शोला है या है बिजुरिया...' या गाण्याचा. अनेक वर्षांनी बप्पीदाच्या आवाजात उडतं गाणं ऐकताना मजा येते. जॉन अब्राहमने साकारलेला बड्या बापाचा बिघडलेला पोरगा आणि नाना पाटेकरचा छक्के-पंजे करणारा टॅक्सीचालक ही पात्रं मुळ चित्रपटापेक्षा खूप वेगळी आहेत आणि ती दोघांनी मस्त साकारली आहेत! दोन्ही प्रमुख पात्रांचा एकाच दिवशी वाढदिवस असणं, नाना पाटेकरला भेटलेला लॉकर ऑफिसमधला मठ्ठ अधिकारी अशा काही निव्वळ फिल्मी गोष्टी वगळता बाकी नावं ठेवण्यासारखं मला काही वाटलं नाही. दोन्ही चित्रपट जरूर पहा! कथावस्तू जरी सारखी असली तरी दोन चांगले सिनेमे पाहिल्याचं समाधान नक्की मिळेल.   

            अजून असाच एक उत्तम इंग्रजी चित्रपट आणि त्याचं चांगलं हिंदी व्हर्जन म्हणजे 'सेव्हेन' आणि 'समय'. शहरात अनाकलनीय खून व्हायला लागतात आणि त्याचा तपास करायला नवीन अधिकारी येतो. एक जुना अधिकारी तेव्हाच निवृत्त होणार असतो. दोघांचे वेगवेगळे स्वभाव, खुनांचा सात प्रकारच्या 'पापां'शी (Seven Deadly Sins) लागणारा संदर्भ आणि सुरु होणारा तपास अशी इंग्रजी चित्रपटाची साधारण कथा. ब्रॅड पीट आणि मॉर्गन फ्रिमन या सशक्त अभिनेत्यांनी दोन मुख्य भूमिका साकारल्या आहेत! चित्रपटाचा भर खुनाच्या तपासापेक्षा जास्त व्यक्तिरेखांच्या परस्परसंबंध आणि स्वभावविशेषांवर आहे. उत्तरार्धात केविन स्पेसी सारखा अजून एक तगडा अभिनेता या गोष्टी अधोरेखित करण्यात भरच घालतो. हिंदी चित्रपटात तपास करणाऱ्या दोन पोलिसांऐवजी एकच स्त्री व्यक्तिरेखा दाखवली गेली आहे! सुश्मिता सेन हिने जसं सौदर्य स्पर्धांमध्ये तिच्या समकालीन प्रतिस्पर्धी मंडळींना मागे टाकत बाजी मारली होती तशीच बाजी तिने अभिनयाच्या बाबतीत मारली. भले ऐश्वर्या रायसारखी प्रसिद्धी तिच्या वाट्याला आली नसेल, पण तिने 'समय' सारख्या भूमिकेचं सोनं केलं असं मला वाटतं. सेव्हेन डेडली सिन्स ऐवजी हिंदी चित्रपटात घड्याळ या संकल्पनेचा आधार घेतला गेला. शहरात होणाऱ्या खुनांमध्ये मृतदेहांच्या हातांची स्थिती घड्याळाच्या काट्यांकडे निर्देश करते. पहिल्या हत्येचं तर मर्डर वेपन पण सापडत नसतं. चित्रपटाचा बहुतांश भाग तपासावर भर असणारा आहे. ज्यांनी हा चित्रपट पहिला नाहीये त्यांना शेवट सांगून त्यांचा रसभंग करण्याची माझी इच्छा नाही, परंतु इतकं जरूर सांगेन की इंग्रजी सेव्हेनच्या तोडीस तोड शेवट हिंदी चित्रपटात आहे. सुश्मिताची व्यक्तिरेखा हाच या चित्रपटाचा मुळ गाभा आहे आणि तिने संपूर्ण चित्रपट उत्तम पेलला आहे यात शंका नाही!  

  

              काही हॉलीवूडचे सिनेमे हे माझ्या मते 'वेडझ*पणा' या प्रकारात मोडतात. 'फोनबूथ' हा त्यातलाच एक प्रकार! निव्वळ एका फोनबुथमध्ये दीड-पावणे दोन तासाचा चित्रपट बनवणं सोप्पी गोष्ट नव्हे! एक लुच्चेगिरी करत राहणारा, बायकोला फसवून बाहेर लफडी करणारा एक माणूस. तो एका फोनबुथमध्ये फोन करायला उभा असताना फोन वाजतो आणि समोरच्याने त्याच्यावर बंदुकीचा नेम धरल्याचं समजतं. पुढच्या जवळपास दोन तासाच्या काळात फोन करणारा मनुष्य या माणसाकडून जगापुढे तो करत असणाऱ्या सगळ्या लांड्या-लबाड्यांची कबुली घेतो आणि त्याला प्रामाणिक आयुष्य जगण्याची संधी देतो अशी साधारण गोष्ट. किफर सदरलॅंडचा फोनवरचा खोल, घाबरवणारा आवाज आणि आधी वैतागलेला आणि नंतर प्रचंड घाबरलेला 'स्टु' कॉलीन फेरेल!! सारासार विचार करता हा सिनेमा फक्त वैयक्तिक नितीमुल्य, प्रामाणिकपणा, उद्धार अशा गोष्टी अधोरेखित करतो. याच चित्रपटाचं देसी वर्जन म्हणजे 'नॉक आउट'. फोन करणाऱ्याची भूमिका साकारली होती संजय दत्तने तर फोन उचलणाऱ्या लुच्च्या माणसाच्या भूमिकेत इरफान खान. हा सिनेमा सुरुवातीला जरी नितीमुल्य, प्रामाणिकपणा अशा गोष्टीवर सुरु झाला तरी तो हळूहळू भ्रष्टाचार, नेत्यांचा काळा पैसा असा सामान्य माणसाला फार महत्वाच्या वाटणाऱ्या प्रश्नांकडे वळतो आणि 'भारतीय' होतो. मग कंगना राणावत, सुशांत सिंग, गुलशन ग्रोव्हर अशा अनेक व्यक्तिरेखा त्या अनुषंगाने येतात. १६ डिसेंबर, टॅंगो चार्लीसारखे सिनेमे बनवणाऱ्या मणी शंकर या दिग्दर्शकाने त्याच्या लौकिकाला साजेसा चित्रपट केला. फोनबूथ सारख्या चित्रपटाची संकल्पना घेऊन स्वतःच्या तऱ्हेचा सिनेमा बनवणं हे त्याला जमलं म्हणून त्याचं कौतुक. अभिनय म्हणून उल्लेख करायचा तर अर्थात इरफान खानचा. ती व्यक्तिरेखा दुसऱ्या कुणाला शोभणार नाही इतकी सुरेख त्याने पडद्यावर उतरवली आहे. 

                   'अ फ्यु गुड मेन' नावाचा इंग्रजी सिनेमा आणि 'शौर्य' नावाचा हिंदी सिनेमा. दोन्ही चित्रपट सैन्यविषयक असले तरी 'ड्रामा' प्रकारात येतात. सैन्यातील एका अधिकाऱ्याची दुसऱ्या अधिकाऱ्याकडून/अधिकाऱ्यांकडून होणारी हत्या, मारेकऱ्याला/मारेकऱ्यांना झालेली अटक आणि त्यांच्यावर चालणारा खटला हा या चित्रपटांचा मुळ विषय. दोन्ही चित्रपट सैन्याची शिस्त, नियमांचं पालन, उल्लंघन, निष्ठा अशा मुद्द्यांवर खल करतात. इंग्रजी चित्रपट हिंदी होताना त्यात हिंदू-मुसलमान, भारत-पाकिस्तान, दहशतवाद असे मुद्दे येतात जे चित्रपटाचं इंग्रजीतून हिंदीत झालेलं रुपांतर सहज स्वीकारायला लावतात. टॉम क्रुझ आणि राहुल बोस हे दोघेही आपापल्या चित्रपटसृष्टीतले 'अंडरयुस्ड' अभिनेते आहेत असं मला वाटतं. त्यांना 'अभिनय' करताना पाहणं हा एक सुखद अनुभव. दोन्ही चित्रपटांना लौकिकार्थाने व्हिलन नाही. हॉलीवूडमध्ये काही फार आदरणीय अभिनेते आहेत. जॅक निकलसन हे त्यातलच एक नाव! त्यांनी '..गुड मेन' मध्ये मोजक्याच परंतु अत्यंत महत्वाच्या प्रसंगांमध्ये केलेली नकारात्मक भूमिका पाहणं हा त्यांच्या अभिनयक्षमतेचा आदर करणाऱ्या लोकांसाठी पर्वणी होती. हिंदीत हीच भूमिका के के मेननने केली. हनिमून ट्रॅवल्स, सरकारसारख्या भूमिकानंतर त्याने साकारलेली शौर्यमधली व्यक्तिरेखा त्याच्याकडच्या अपेक्षा वाढवते. आपलं दुर्दैव हेच आहे राहुल बोस किंवा के के सारख्या अभिनेत्यांच्या अभिनयक्षमता समोर येतील असे चित्रपट आपल्याकडे निघतच नाहीत! शौर्यमधला के के काही लोकांना निकल्सनपेक्षा उजवा वाटला. मला इंग्रजी सिनेमा जास्त आवडण्याची कारणं दोन- राहुल बोस आणि के के हे दोघे साधारण एका वयाचे आणि एका तोडीचे अभिनेते आहेत तर इंग्लिश सिनेमात निकल्सनसमोर टॉम क्रुझला पाहण्यात मला जास्त मजा आली, आणि दुसरं कारण- 'शौर्य' चा शेवट काहीसा वैयक्तिक सुडाकडे झुकणारा आहे जे '...गुड मेन' मध्ये होत नाही.   

                   आजपर्यंत हिंदीत अनेक सिनेमे चोरून बनले, हिंदी निर्माते त्यांना चोरी नव्हे तर प्रेरणा घेणं म्हणतात. या सिनेमांची यादी खूप मोठी आहे आणि त्यांची नुसती यादी करणंसुद्धा या ब्लॉगच्या आवाक्याबाहेरच आहे. थांबता थांबता काही चांगल्या/बऱ्या उचलेगिरीचा उल्लेख- 'स्कारफेस' ते 'अग्निपथ', 'गॉड्फादर' ते 'सरकार', 'हीच' ते 'पार्टनर' वगैरे. राहवत नाहीये म्हणून काही अत्यंत बंडल चोऱ्यांची नोंद करतोय- 'ब्रूस ऑलमाइटी' ते 'गॉड् तुस्सी ग्रेट हो', 'रेनमन' ते 'युवराज', 'एन अफेअर तो रिमेम्बर' ते 'मन' वगैरे वगैरे..अलीकडेच 'पर्स्यूट ऑफ हॅप्पिनेस'चं अत्यंत टाकाऊ असं 'अंकगणित आनंदाचं' नावाचं मराठीकरण बघितलं आणि कीव आली. सांगायचं इतकंच आहे की चोरी करायचीच आहे तर ती अभिमान वाटावा अशी तरी करा..शेवटी पिकासो म्हणूनच गेलाय- “Good artists copy; great artists steal”

चैतन्य