Pages

Sunday, January 8, 2012

ससा आणि कासव


--इसापनीती, हितोपदेश, पंचतंत्र मधल्या गोष्टी लहानपणी वाचून, ऐकून मोठेपणी व्यवहारात त्यांचा नेमका फायदा होतो का? या प्रश्नाचं उत्तर मला अजून मिळालेलं नाही. उलट, गेल्या काही वर्षात भेटलेल्या माणसांमुळे, आलेल्या अनुभवांमुळे पंचतंत्र सांगतं त्याच्या उलट जगात घडतं या मताचा मी झालोय. म्हणून नवीन वर्षी एक नवीन प्रयोग सुरु करतोय! वर्षानुवर्ष ऐकलेल्या इसापाच्या गोष्टी नव्या स्वरूपात!! आवडतायत का नक्की सांगा आणि आपल्या भल्याबुऱ्या प्रतिक्रिया द्या. या गोष्टींचं तात्पर्य ठरवण्याची जबाबदारी मी वाचकांवर सोपवतो आहे!--

ससा आणि कासव (ईशान्यनिती १)


सूर्य डोक्यावर आला होता. दूरवर पक्षांचा गुंजारव कानावर पडत होता. नदीकिनारी असणारी हिरवीगार झाडं संथ वाऱ्यावर लयीत हलत होती. पाण्यावर हलकेच उठणारे तरंग, मधूनच उड्या मारणारे मासे यामुळे नदी जिवंत असल्याचा भास होत होता. ससा ऐटीत उड्या मारत नदीवर पोहोचला. नुकतंच कुठूनतरी उकरून काढलेल्या गाजराने त्याचा पोटोबा भरला होता. तहान भागवावी आणि कुठेतरी सावली शोधून निवांत पडावं असा त्याचा प्लान होता. पाणी पिऊन मागे वळताना त्याला कुणीतरी शुक-शुक केलं. त्याने दचकून आजूबाजूला पाहिलं. कुणीच न दिसल्यामुळे तो थोडा घाबरला. पुन्हा कुणीतरी शुक-शुक केलं. यावेळी त्याने कान टवकारून आवाजाच्या दिशेने पाहिलं. त्याची नजर समोरच्या एका मोठ्या दगडावर पडली. नीट पाहिल्यावर त्याला लक्षात आलं की तो दगड नसून एक मोठ्ठ कासव आहे! सशाने आसपास बघत स्वतःच्या छातीवर हात ठेवत विचारलं-
"मी?"
"हो तूच.."
"माफ करा..मी आपल्याला ओळखलं नाही.."
"हो..मला कल्पना आहे त्याची..जवळपास ३-४ हजार वर्षांपूर्वी आपल्या दोन पूर्वजांमध्ये भांडण झालं होतं, तेव्हापासून पुढच्या शेकडो पिढ्यांनी एकमेकांशी बोलणं टाळलं"
"काय सांगताय?मी तर कधीच कुणाकडून कुठल्याच 'खानदानी दुष्मनी' बद्दल ऐकलं नाहीये"
"असं म्हणतोस..??आश्चर्य आहे!"
"कशावरून झालं होतं आपल्या पूर्वजांचं भांडण?क्युरिओसिटी वाटली म्हणून विचारतोय बरं का.." सशाने कासवाकडे संशयी नजरेने पाहत विचारलं. कासवाने इसापनीतीतली सगळ्यांनी पिढ्यान-पिढ्या ऐकलेली गोष्ट त्याला सांगितली. 
"आमचं वयोमान तुमच्यापेक्षा जरा जास्त असतं ना..ती शर्यत जिंकलेलं कासव म्हणजे माझ्या खापर खापर पणजोबांचे चुलत चुलत खापर खापर पणजोबा.." कासवाने कौतुकाने सांगितलं. सशाने गोष्ट ऐकली आणि तो पोट धरधरून हसायला लागला. कासव काहीच न कळल्यासारखं त्याच्याकडे टकामका बघत राहिलं. दोनेक मिनिटांनी ससा हसू आवरत म्हणाला-
"इतकी विनोदी गोष्ट मी माझ्या आयुष्यात ऐकली नाही"
"विनोदी काय होतं त्यात? तुमचा पूर्वज हरला हे मान्य कर"
"ओके..ओके..करतो..हरला असेल बुवा.." ससा खिदळत म्हणाला "आणि तुम्ही म्हणताय की तुमचे कोण ते पणजोबा जिंकल्याचं जगाला माहितीय?"
"अलबत..त्या काळी इसाप नावाचा एक माणूस होता..त्याला जंगलातल्या सगळ्या बातम्या माहित असायच्या..त्याने जगाला त्या गोष्टी सांगितल्या, नितीमत्तेचे धडे दिले आणि तो फेमस झाला"
"खरंच?" प्रश्न विचारताना ससा अंतर्मुख झाला.
"आम्हा कासवांना खोटं बोलता येत नाही" कासव फणकाऱ्याने म्हणालं. 
"अस्सं..माझी एक विनंती आहे!" ससा अपेक्षेने कासवाकडे पाहत म्हणाला.
"बोल.."
"आपण परत शर्यत करायची??" 
कासवाने आत्तापर्यंत कायम 'त्या' शर्यतीबद्दल ऐकलं होतं. 'स्लो एण्ड स्टेडी विन्स द रेस' हे त्याच्या मनावर कायम ठसवलं गेलं होतं. आज हजारो वर्षानंतर ससा पुन्हा हरणार याची त्याला खात्री होती. त्याने क्षणाचाही विचार न करता 'हो' म्हटलं. 
"आर यु शुअर?" सशाने पुन्हा विचारलं. कासवाने मान डोलावली. नदीकिनारी शर्यत सुरु करून दूर जंगलात माळरानावर एका पिंपळाच्या झाडाखाली संपवायची असं ठरलं. एक-दोन-साडेमाडेतीन म्हणत शर्यत सुरु झाली. कासव चालायला का पळायला लागलंय याची खात्री झाल्यावर ससा उड्या मारत निघाला. अर्ध्या तासात तो पिंपळाच्या झाडापाशी पळत पोहोचला.
मावळतीच्या सुमारास हलत-डुलत कासव माळरानावर पोहोचलं. लांब पिंपळाच्या झाडापाशी बसलेल्या पांढऱ्या शुभ्र सशाला बघून त्याला धक्का बसला. ते थोडसं वेग वाढवत त्याच्या जवळ जाऊन पोहोचलं. दुपारी भेटलेला हाच तो ससा असल्याची त्याने खात्री केली आणि हताशपणे म्हणालं-
"तरी मला आई म्हणाली होती की उगाच कुठल्या भेटलेल्या सशाशी शर्यत करायला जाऊ नकोस..हरशील.."
"ठीके रे कासवा..चालायचंच.."ससा दुपारपासून पहिल्यांदाच कासवाशी एकेरीत बोलत होता.
"म्हणजे तुला पूर्वी झालेली शर्यत माहिती होती आणि म्हणून यावेळी तू विश्रांती घेऊन झोपला नाहीस..बरोबर??" 
"तेव्हा काय झालं होतं तुला सांगू का?" सशाने विचारलं. कासवाने तोंड पाडत मान डोलावली.
"मुळात तुझ्या त्या आजोबा का पणजोबांशी तरी शर्यत लावल्याचा माझ्या पूर्वजाला पश्चाताप झाला. म्हणून त्याने शर्यत पूर्ण न करता अर्धवट सोडून दिली. आमच्या नंतरच्या प्रत्येक पिढीला हेच शिकवलं गेलं की शर्यत ही दोन तुल्यबळ प्रतिस्पर्ध्यांमध्ये होऊ शकते..आज तुझ्याशी बोलताना त्या शर्यतीचे लोकांनी काय निष्कर्ष काढले ते मला कळलं म्हणून मी मुद्दाम तुझ्याशी शर्यत लावली"
"खोटं सांगतोयस तू.." कासव चिडून म्हणालं.
"खोटं कशाला सांगू? मला सांग..त्या शर्यतीतून लोकांनी काय अर्थ काढला? 'स्लो एण्ड स्टेडी विन्स द रेस' बरोबर?"
"हो.."
"तुला 'हेड स्टार्ट' नावाची गोष्ट माहितीय??एखाद्या शर्यतीत, स्पर्धेत जर का कुणाला सुरुवातीलाच मोठी आघाडी मिळाली की लोक त्याला हेड स्टार्ट म्हणतात..जी माणसं 'स्लो एण्ड स्टेडी विन्स द रेस' हे आपल्या शर्यतीच तात्पर्य शिकून मोठी झाली त्यांना नंतर त्यातला फोलपणा कळला. त्या गोष्टीने किती नुकसान होतंय त्यांचं ठाउके तुला? शिक्षण, करीअर अशा महत्वाच्या ठिकाणी सुरवातीला महत्वाचा असणारा हेड स्टार्ट कुणी घेतच नाही..तुझे ते पणजोबा आदर्श सगळ्यांचा!!" कासव मुकाट्याने ऐकत होतं.
"आणि मित्रा, अलीकडच्या काळात तर ही स्पर्धा ससा-कासव अशीसुद्धा पाहिलेली नाही. चेतन भगत नावाच्या इसापासारख्या नितीमुल्याचे धडे देणाऱ्या माणसाने 'उंदरांची स्पर्धा' अशी नवीन गोष्ट रूढ केलीय..त्यामुळे तुमची सद्दी संपली बुवा..हजारो वर्षं चालत आलेल्या गोष्टी कधी ना कधी बदलतातच नाही का? त्यामुळे माझ्या मते आपलीही गोष्ट बदलायची वेळ आली आहे.."
"खरंय तुझं..तू ही शर्यत जिंकून 'फास्ट एण्ड स्टेडी विन्स द रेस' असा नवीन धडा शिकवलास..." कासवाने मनापासून पराभव मान्य करत म्हटलं.
"तुला आधी म्हटलं तसं..आपण तुल्यबळ प्रतिस्पर्धी नाही मित्रा..मी शर्यत पूर्णच केली नाहीये..."
"काय?" कासवाने आश्चर्याने तो कुठे उभा आहे ते पाहिलं. ससा पिंपळाच्या झाडापासून दोन हात अंतरावर उभा होता.
"मग आता?" कासवाने पुन्हा विचारलं.
"गेल्या वेळी आपल्या शर्यतीचे निष्कर्ष लोकांनी काढले. तुझे पूर्वज अमर झाले. यावेळी काय होईल तेसुद्धा तू आणि लोकांनी ठरवायचं"  असं म्हणत ससा मावळतीच्या दिशेला उड्या मारत निघून गेला. कासव त्याच्याकडे आणि पिंपळाच्या झाडाकडे आळीपाळीने पाहत राहिलं.
**

2 comments:

Swatee said...

I agree. 'Fast and steady wins the race' . ata mulana sangtana ya storich he modified version or remix ch sangayla hav. :)

Chaitanya Joshi said...

@Swatee: Mulanna ya goshti sangaychya kaa nahi ithun prashna aahe..;)